Πέντε γυναίκες, έντεκα ιστορίες…

Ολες οι ιστορίες έχουν υπαρξιακό χαρακτήρα αλλά σε όλες υπάρχει σαφές και αναγνωρίσιμο το κοινωνικό φόντο, οι κοινωνικές αναφορές.

Η πτώση του τείχους ορίζει την συνάντηση της γερμανικής Ανατολής και Δύσης: της Φρίντας με την Κάριν.

Η Φρίντα είναι αχάριστη ή συμπεριφέρεται φυσιολογικά απέναντι στο έρωτα; Η Κάριν αντιδρά στην αγνωμοσύνη ή κάτω από αυτήν την πίκρα κρύβεται η απογοήτευση από μία λανθάνουσα ομοφυλική επιθυμία; Τέτοιου τύπου νύξεις υπάρχουν σε όλο το βιβλίο, σε όλες τις ιστορίες και περιμένουν τον προσεκτικό αναγνώστη να τις αποκαλύψει…

Η Καίτη πρωταγωνιστεί σε μία ιστορία σαν και κείνες, που διηγούμαστε σε λίγα δευτερόλεπτα, που αφορούν χιλιάδες, εκατομμύρια ανθρώπους, που μετακινούνται σαν πιόνια μίας αδήρυτης μοίρας, ενός άθλιου συστήματος, που μετακινεί και μεταποιεί ζωές με την ευκολία μηχανήματος βιομηχανικής παραγωγής. Η ιστορία, που διηγείται εδώ η Λιάνα είναι υποθετικά συνήθης και απλή, γιατί εξοικειωθήκαμε να την ακούμε, να τη βλέπουμε μαζικά τουλάχιστον κατά τα τελευταία 20 χρόνια. Είναι όμως η ιστορία ζωής για αυτά τα εκατομμύρια ανθρώπων. Στο φόντο της ιστορίας η κατάρρευση ενός συστήματος οικονομίας και πολιτισμού, που αυτοναρκοθετήθηκε. Εδώ η Λιάνα της αποδίδει ολόκληρη τη συγκινησιακή της φόρτιση και το συναισθηματικό κόστος του μεγάλου ξεριζωμού μέχρι την ώρα, που η ζωή συνεχίζεται…

Η ιστορία της Μαριάννας δεν είναι μία άλλη εκδοχή του… «καλημέρα θλίψη». Αυτό θα ήταν μία πολύ πιο ανάλαφρη και αισιόδοξη θέαση του βίου και των δυσκολιών του. Εδώ, πρόκειται για μία συστηματική διαμόρφωση των όρων της καθημερινής και συνεχούς λύπης, που δομείται ανάμεσα σε νοσταλγική μνήμη του χτες και τη βαριά πίκρα και πόνο του σήμερα. Η Μαριάννα δεν κλαίει, δεν φωνάζει δεν διαμαρτύρεται. Υπομένει στωικά και εσωτερικεύει μεγάλες ποσότητες αδιοχέτευτου ψυχικού δυναμικού. Αιφνιδιασμοί της ζωής, απρόσμενες αδικίες από το οικογενειακό και φιλικό περιβάλλον. Κλείσιμο, μοναξιά και «αξιοπρέπεια». Στοιχεία, που περιορίζουν ή/και καταργούν την επικοινωνία των ανθρώπων.

Στο φόντο υπάρχει και πάλι το κοινωνικό στοιχείο: η σύγκρουση του χωριού με την πόλη. Του αγροτικού αυθορμητισμού και της ανεπιτήδευτης συμπεριφοράς με τον αστικό κοσμοπολιτισμό. Η φοβία για τον μετανάστη και η τάση κυριαρχίας επάνω του.

Ευρηματικότατη η πλοκή του έργου. ΟΛΕΣ οι ηρωίδες είναι διαπλεκόμενες σε παράλληλες ιστορίες, σαν παραπόταμοι του ίδιου ποταμού: Της ζωής. Η Λιάνα χρησιμοποιεί τη συγγραφική της σκηνοθεσία με μοναδική μαεστρία. Δεν οδηγεί τη ροή της παράστασης με τη βοήθεια κυκλικής σκηνής και ανεξάρτητα αλληλοδιαδεχόμενα σκηνικά. Η σκηνή της ζωής είναι παντού. Μία μικρή χωροχρονική μετάθεση των ηρωίδων, που από το βάθος του πλάνου βρίσκονται στην πρώτη γραμμή του προσκήνιου.

Η ένταση δεν κλιμακώνεται απλά, αλλά περνάει μέσα από αλλεπάλληλους κυματισμούς παντός ανέμου. Η δράση ακολουθεί άναρχους χαοτικούς ρυθμούς ζωής.

Το τέλος δεν περιλαμβάνει τυπικές καθάρσεις. Είναι γνήσια φυσική εξέλιξη καταστάσεων και χαρακτήρων…

Σκεφτείτε αν το βιβλίο δίνονταν για ανάλυση σε ένα μαθητικό ή φοιτητικό κοινό ή σε οποιασδήποτε ηλικίας κοινό θα μπορούσε να ζητηθεί η εξής άσκηση: φτιάξτε τις αντίστοιχες ιστορίες με ίδιο θέμα και ίδια δράση από μεριάς ανδρών… Θα μπορούσε άραγε να προκύψει ένα βιβλίο το ίδιο ενδιαφέρον ή θα ήταν καταδικασμένο από την ανδρική απλοϊκότητα και προβλεψιμότητα; Δεν ξέρω… Απλά σκέφτομαι τη θεωρία ανθρωπολόγων, που ισχυρίζονται, ότι πιθανόν άνδρας και γυναίκα δεν είναι δύο διαφορετικά φύλα αλλά δύο διαφορετικά είδη. Οι ίδιοι ισχυρίζονταν ότι ο γυναικείος εγκέφαλος στον ύπνο έχει παρόμοια ηλεκτροεγκεφαλική δραστηριότητα με τον ανδρικό εγκέφαλο σε ξύπνιο.

Το βιβλίο της Λιάνας μοιάζει να συμφωνεί με την άποψη αυτή…

Τελικά, υπάρχει έλλειμμα φυλετικής αλληλοκατανόησης… Θα το καλύψουμε ποτέ; Είναι ζήτημα πολιτισμού, βαθύτερης κοινωνικοποίησης; Αρκεί η αγάπη; Μήπως η φύση, που μας έχει εντάξει στο παιγνίδι της διαιώνισης, απαιτεί και το κράτημα των αποστάσεων;

Η Μαριάνα είναι η κεντρική και τραγική ηρωίδα του έργου. Τραγική με την αυστηρή σημασιολογική έννοια, αφού η ζωή της ουσιαστικά ετεροκαθορίζεται από κοινωνικές συμβάσεις, που στο συνειδητό επίπεδο λειτουργούν ως αρχές και αξίες. Εδώ βρίσκεται η πραγματική ρίζα της κατάθλιψης της: η κραυγαλέα αντίφαση ανάμεσα στην επιθυμία και τη δυνατότητα. Στο είναι και στο φαίνεσθαι. Η παράταση και η όξυνση αυτής της αντίθεσης γεννά θλίψη και κατάθλιψη ενώ η συμφιλίωσή τους θα έφερνε την απελευθέρωση και την ευδαιμονία.

Και έως τότε; Τότε, στο κορύφωμα της ανάδειξης της ατομικότητας μέσα από την κοινωνική χειραφέτηση;

Μήπως η ανεκτικότητα, η ανοχή, πρέπει να είναι η βαθύτερη και αποτελεσματικότερη φιλοδοξία της συμβίωσής μας;

Η Λιάνα ωριμάζει θεαματικά και ουσιαστικά από έργο σε έργο… Οι «μπλέ ποδιές» ήταν μία αθώα αναδρομή στην αθωότητα. Το «Εγώ δεν θα κλάψω» ήταν μία βιωματική αφήγηση πιο πλούσια σε εσωτερική δράση με ηρεμότερες όμως διακυμάνσεις. Ηδη, βέβαια, υπήρχε και εκεί η γραφή, το στυλ, η συγγραφική προσωπικότητα. Εδώ η Λιάνα βαθαίνει στην περιπέτεια του γραψίματος. Με αρετές ψυχολόγου συγχρονίζει τον ρυθμό του γραψίματος άλλοτε με τη δύνη του πάθους, άλλοτε με τον προσεκτικό βηματισμό της περιέργειας του άγνωστου, άλλοτε με το αργόσυρτο περπάτημα της κατάθλιψης. Αυτό το προχώρημα, που χαρακτηρίζει την καθημερινότητα και δεν εμπεριέχει ρυθμούς μελοδράματος. Είναι απλό και θλιβερά οικείο.

Η ανάγνωση του βιβλίου απαιτεί προσοχή και υπομονή. Απαιτεί συγχρονισμό της σκέψης μας με το ξεδίπλωμα της δράσης: εξωτερικής και κύρια εσωτερικής. Απαιτεί χαλάρωση και βουτιά μαζί με τη συγγραφέα. Απαιτεί υπομονή. Άλλοτε μέθεξη και άλλοτε αποστασιοποίηση.

Κατά τη γνώμη μου, το βιβλίο προσφέρεται για κινηματογραφική μεταφορά. Θα πρόκειται για ένα εξαίρετο θεματικά ψυχολογικό δράμα…

Για την ώρα ας απολαύσουμε το βιβλίο. Και ας απολαύσουμε την ατμόσφαιρα αυτών των συναντήσεών μας. Είναι τα θετικά στοιχεία μιας γενικά αντιφατικής κατάστασης και εποχής. Η Λιάνα μας προσφέρει αυτή τη βαθύτερη ικανοποίηση, πως γύρω μας συμβαίνουν αξιόλογα πράγματα. Ας τα απολαύσουμε…